Detecteer de nitrietpiek in uw aquarium
12/10/2023
De term 'nitrietpiek' verwijst naar het bekende en gevreesde fenomeen bij zoetwateraquaria, namelijk een sterke toename van de concentratie nitrieten in aquariumwater. Er kunnen waarden worden bereikt waarboven vissen of ongewervelde dieren ernstige schade kunnen oplopen of zelfs kunnen sterven. De aanwezigheid van nitrieten in het aquarium is niet te zien of te voelen. Het meten van nitriet is daarom een van de belangrijkste waterparameters die u in uw aquarium moet uitvoeren. De meting dient niet alleen bij nieuwe installatie te worden uitgevoerd, maar regelmatig (elke 3 tot 4 weken) en telkens wanneer daar aanleiding toe is. Nitrietpieken komen niet alleen voor als er nieuwe tanks worden geïnstalleerd, verschillende factoren kunnen deze gevaarlijke gebeurtenis ook veroorzaken in tanks die al in gebruik zijn.
Lees ook: 'Hoe gebruik ik mijn Checker voor zeewater optimaal?'
De gevaren van hoge nitrietniveaus
Vanaf een nitrietconcentratie van circa 0,1 mg/l (100 ppb) kunnen vissen acute of langdurige schade oplopen. Als de concentratie 1,0 mg/l bereikt, treedt de ernstigste schade op, die in het ergste geval tot de dood leidt. In het lichaam van vissen beïnvloeden nitrieten vooral het zuurstoftransport in het bloed. Daarom lijken de symptomen van nitrietvergiftiging op die van een acuut zuurstofgebrek: vissen ademen moeilijk, met gewelddadige bewegingen van de kieuwen en staan dicht bij het wateroppervlak. Ze ‘hangen’ letterlijk onder het waterniveau.
Wanneer deze symptomen optreden, is het al te laat. Voor het welzijn van de vissen mogen we niet zo’n hoog nitrietgehalte bereiken. Integendeel, we moeten ernaar streven de concentratie nitrieten in het water op een waarde van 0,0 mg/l te houden, dat wil zeggen op een niveau dat met de huidige tests nauwelijks meetbaar is. Bij hogere nitrietwaarden (vanaf ca. 0,1 mg/l) moeten tegenmaatregelen worden genomen (bv. toevoeging van in de handel verkrijgbare nitrietreductiemiddelen en waterverversing).
Hoe ontstaat een nitrietpiek?
Stikstofcyclus
Om dit uit te leggen moeten we kijken naar de microbiologie van het kleine aquarium-ecosysteem. De belangrijke biochemische processen worden hier samengevat onder de term 'stikstofcyclus'. Visuitwerpselen, overtollig voedsel en plantenresten zijn verantwoordelijk voor de vorming van stikstofverbindingen. We spreken dan van totaal ammonium of ammoniumammoniak, NH4-NH. Afhankelijk van de temperatuur en de pH kan dit resulteren in ammoniak (NH3), dat zeer giftig en dodelijk is voor vissen. Ammoniak wordt door nitrosomonasbacteriën omgezet in schadelijke nitrieten (NO). Dit wordt op zijn beurt door stikstofbacteriën (nitrobacteriën) omgezet in nitraat, dat minder giftig is en gedeeltelijk wordt opgenomen en daardoor door planten wordt gebonden.
Speciaal gevaar bij het starten van een aquarium
Bij het starten van een nieuwe tank zijn het juist deze bacteriën, of beter gezegd de afwezigheid ervan, die een probleem vormen. Terwijl de nitrosomonasbacteriën zich snel vermenigvuldigen en voor voldoende ammoniakafbraak zorgen, blijven de nitrosomonasbacteriën wat achter. Als er al dieren in de tank worden geplaatst, worden er snel meer nitrieten gevormd dan de nitrobacteriën kunnen transformeren. Nitrieten hopen zich op en beschadigen aquariumdieren lang voordat de nitrietpiek optreedt. Deze piek treedt meestal op tussen de 5e en 15e dag van de nieuwe installatie. Daarom is het belangrijk om bij nieuw geplaatste tanks een opstartfase van minimaal drie weken te respecteren en gedurende deze periode het nitrietniveau te observeren en te registreren. Zodra deze periode is verstreken, zijn de nitrobacteriën over het algemeen in voldoende aantallen gegroeid om de onmiddellijke afbraak van nitrieten in nitraten te garanderen. Het nitrietniveau neemt af en de stikstofcyclus normaliseert, zodat het aquarium gevuld kan worden met dieren wanneer een voldoende laag nitrietniveau bereikt is.
Gestabiliseerde aquaria kunnen ook worden aangetast
Zelfs als gestabiliseerde tanks al de bacteriën bevatten die nodig zijn voor de stikstofcyclus, kan er ook een gevaarlijke toename van de nitrietconcentratie optreden. Dit is het geval wanneer er medicatie is gebruikt of de filter te voorzichtig is gereinigd. In beide gevallen kan de bacteriële fauna die de filter als eerste koloniseert, beschadigd raken. Ook hier herstellen nitrosomonas sneller dan nitrobacteriën, met dezelfde fatale gevolgen. In al deze gevallen is het daarom passend om bijzondere aandacht te besteden aan de nitrietgehalten in het water om schadelijke gehalten te voorkomen.
Nitriet meten met een fotometer
Professionele multiparameter fotometer
Voor professionele viskwekers en aquariacentra is de HI83399 multiparameter fotometer ideaal voor het meten van nitrieten (en andere parameters zoals onder meer pH, nitraten, opgeloste zuurstof en fosfaten). Hiermee kunt u uw water betrouwbaar monitoren zonder dat u een extern laboratorium hoeft in te schakelen. Met het apparaat kunt u met grote precisie dertien essentiële aquariumwaterparameters meten. Het instrument maakt gebruik van geavanceerde technologieën en is tegelijkertijd uiterst eenvoudig en intuïtief te gebruiken, zowel voor beginners als ervaren gebruikers. Voor elke stap van de applicatie is een contextgevoelig helpmenu beschikbaar. Een bijzonder voordeel is ook de mogelijkheid om een pH-elektrode aan te sluiten en zo het apparaat als volwaardige pH-meter te gebruiken.
Checkers voor nitriet
Voor huishoudelijk gebruik in zoetwater en tegen een zeer gunstige prijs kunnen ook nitrietwaarden worden bepaald met behulp van Checker mini-fotometers. De meting met een checker is eveneens fotometrisch. Het is daarom veel nauwkeuriger dan meten met behulp van strips of een chemische testkit, waarbij de kleurverandering van het monster subjectief blijft.
De HI707 combineert precisie met betaalbaarheid en gebruiksgemak met één knop. De automatische uitschakelfunctie zorgt voor een lange levensduur van de batterij. In zeewater hebben nitrieten niet dezelfde impact op vissen en ongewervelde dieren als in zoetwateraquaria. De reden hiervoor is dat de concentratie chloride-ionen in zout water hoger is, wat betekent dat nitrieten langzamer in het organisme van vissen en ongewervelde dieren terechtkomen en niet dezelfde ‘brutale’ schade aanrichten als in zout water. U moet er echter naar streven om de nitrietniveaus op 0,0 ppm te houden, zodat er een buffer ontstaat voor mogelijke stijgingen. Met het HI764-model kunt u de concentratie nitrieten in zeewater nauwkeurig analyseren.
< Terug